Flora Rawicza i okolicy w 1909 r. (folder cz. V)

Publikuję kolejny rozdział folderu zjazdowego, napisany przez starszego wykładowcę, dra Ernsta Bennera, pt. „Flora Rawicza i okolicy”. Tym razem to nie jest ciekawostka historyczna, tylko botaniczna.

Zapraszam do zapoznania się z opisem flory, jaka była i pewnie nadal występuje w okolicach Rawicza.

Podłoże, na którym zbudowany jest Rawicz i które pozostaje dominujące w bliższym i dalszym otoczeniu, tworzą osady lodowcowe i polodowcowe. Podczas gdy te ostatnie są zwykle wyrażane jako jednolita pokrywa, te drugie pojawiają się w krajobrazie jako tzw. góry piaskowe, czyli wydmy, które zostały miejscami spiętrzone przez transportową siłę wiatru w post-dyluwialnym klimacie stepowym.
Flora okolic Rawicza dzieli się więc na florę piaszczystych wzgórz i florę podmokłych terenów.
Wzgórza piaszczyste wykazują jednolity charakter florystyczny: sękate sosny, których najpiękniejszym przedstawicielem jest rosnące w lasku w Dębnie (Dammer Wäldchen) drzewo o obwodzie 6 metrów na wysokości głowy, oraz wątłe brzozy, czasami również krzewy leszczyny, tworzą drzewostan, który mógł być powszechny w dawnych czasach. Bezdrzewne części wzgórz są albo pokryte dryfującym piaskiem i tylko od czasu do czasu są konsolidowane przez stepową trawę, jęczmieniec zwyczajny - elymus europaeus, albo zachowały cienką pokrywę roślinną składającą się głównie z traw, ale także kilka mniej pospolitych roślin (podejźrzon księżycowy - botrychium lunaria, śniedek zwisły i baldaszkowaty - Ornithogalum nutans i umbellatum, łyszczec baldachogronowy - Gypsophila fastigiata, lepnica zielonawa i rozdęta - Silene chlorantha i inflata, rojnik odroślowy - Sempervivum stoloniferum, sasanka łąkowa - Pulsatilla pratensis) i wielka rzadkość leniec bezpodkwiatkowy - Thesium ebracteatum.

Jęczmieniec zwyczajny - (prawidłowa nazwa łacińska Hordelymus europaeus), wydmuchrzyca zwyczajna. Bylina luźnokępkowa, wysokości do 1 m. Źdźbło z owłosionymi kolankami, szorstkie pod kwiatostanem. Liście płaskie, zaostrzone na szczycie; dolne o pochwach szorstko owłosionych; górne o pochwach nieco rozdętych. Na szczycie źdźbła długi kłos, ok. 8 cm, wąski, dwustronny, złożony z zielonych kłosków, najczęściej 1-kwiatowych, zebranych po 3 we wcięciach osi kłosa. Owocem ziarniak. Występuje w środkowej i południowej Europie, zachodniej Azji. W Polsce w niższych położeniach Sudetów i Karpat, na pozostałym obszarze na rozproszonych stanowiskach. Rośnie głównie w lasach liściastych, zwłaszcza w dolnoreglowej buczynie, kwitnie czerwiec - sierpień.

Podejźrzon księżycowy (Botrychium lunaria) – gatunek paprotnika z rodziny nasięźrzałowatych (Ophioglossaceae). Rozmnaża się za pomocą zarodników oraz kłączy. Gatunek kosmopolityczny – jest to najszerzej rozprzestrzeniony przedstawiciel rodzaju. Roślina występuje na terenie prawie całej Europy, Azji, Ameryce Północnej, na południowym krańcu Ameryki Południowej, Australii, w górach rośnie po piętro alpejskie. W Polsce rośnie w rozproszeniu na terenie całego kraju. Największe skupienia stanowisk tego gatunku zlokalizowane są w południowo-zachodniej, południowej i północno-wschodniej części kraju. Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową od 2004 roku.

Śniedek zwisły (Ornithogalum nutans), znany jako zwisająca gwiazda betlejemska, jest gatunkiem kwitnącej rośliny z rodziny Asparagaceae, pochodzącej z Europy i Azji Południowo-Zachodniej. Jest bulwiastą byliną rosnącą do 20-60 cm wysokości i szerokości 5 cm, z liśćmi w kształcie paska i zielonymi paskami, zwisającymi szaro-białymi kwiatami na wiosnę. Jest uprawiany i zadomowił się poza swoim rodzimym zasięgiem, na przykład w Ameryce Północnej.

Śniedek baldaszkowaty (Ornithogalum umbellatum), ogrodowa gwiazda betlejemska, lilia trawiasta, drzemka w południe lub jedenasta dama, gatunek z rodzaju Ornithogalum , jest wieloletnią bulwiastą rośliną kwitnącą z rodziny szparagów ( Asparagaceae ). O. umbellatum jest stosunkowo niską rośliną, występującą w kępkach podstawowych, liniowych liści, wytwarzającą w połowie do późnej wiosny rzucające się w oczy białe kwiaty w gwiaździstym wzorze. Kwiaty otwierają się późno w ciągu dnia (stąd niektóre z ich nazw zwyczajowych), ale po zamknięciu mają zielony pasek na zewnątrz. Jest rodzimy w większości południowej i środkowej Europie i północno-zachodniej Afryce. Ornithogalum umbellatum jest często uprawiana jako roślina ozdobna ogrodowa, ale w Ameryce Północnej i na innych obszarach wymknęła się uprawie i można ją znaleźć na wielu obszarach, gdzie może stać się inwazyjnym, szkodliwym chwastem.

Łyszczec baldachogronowy (Gypsophila fastigiata, gypsophila fastigiate), to gatunek rośliny kwitnącej z rodziny Caryophyllaceae. Bylina skalna, roślina wieloletnia, wysoka na 20―40 cm. Ze zdrewniałego, silnie rozwiniętego kłącza wyrastają pędy kwiatowe i płonne. Łodyga w górze jest gruczołowato owłosiona. Liście jednonerwowe, równowąskie ustawione są naprzeciwległe i zrośnięte nasadami. Na szczytach pędów kwiatonośnych znajdują się zbite wierzchołki kwiatowe. Kwiaty są drobne o biało obrzeżonym, dzwonkowatym kielichu, złożonym z 5 zrośniętych działek i 5-płatkowej, białoróżowawej koronie. Wewnątrz kwiatu znajduje się 10 pręcików i 1 słupek o 2 długich znamionach. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Zapylenia dokonują owady, znajdujące w kwiatach dość dużo nektaru. Owocem jest torebka prawie dwukrotnie dłuższa od kielicha. Łyszczec baldachogronowy występuje w Polsce na skałkach wapiennych i gipsowych oraz na piaskach. Rośnie w środkowej i południowo-wschodniej Europie.

Lepnica zielonawa (Silene chlorantha) – gatunek rośliny z rodziny goździkowatych. Występuje w Europie oraz na Ałtaju. W Polsce rośnie w rozproszeniu w części niżowej. Łodyga naga, o wysokości 30-90cm. Liście szorstkie na brzegu. Kwiaty zielonawe, zebrane w wierzchotki, te z kolei zebrane w jednostronnie zwieszone, kiściowate grono. Szypułki nagie. Matowy, nagi, dziesięcionerwowy kielich z delikatną, woskową powłoką. Tępe ząbki kielicha. Płatki korony żółtawobiałe, głęboko rozcięte. Paznokieć nagi, rozszerzony pod płatkiem w ząbkowane uszy. Przykoronek tworzą dwa króciutkie ząbki. Owoc - torebka ze znacznie krótszym od niej trzoneczkiem. Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od czerwca do sierpnia, rośnie w murawach napiaskowych i borach sosnowych.

Lepnica rozdęta (Silene inflata). Bylina, 30 – 60 cm wysokości. Cała roślina naga, często nieco owoszczona, nie lepka. Kwitnie czerwiec – sierpień. Jest pospolita, porasta murawy, w zaroślach, na polach, poboczach, śmietniskach. Często na glebach kamienistych, szkieletowych.

Rojnik odroślowy (Sempervivum stoloniferum) z rodziny Gruboszowatych. Pochodzi z Wielkiej Brytanii. Sempervivum to wiecznie zielone byliny tworzące zbite rozety o liściach mięsistych, często atrakcyjnie ubarwione, z kwiatami w kształcie gwiazdy, różowymi lub bladożółtymi latem. Rodzina rojników obejmuje od 40 do ok. 100 gatunków w zależności od ujęcia systematycznego, łatwo się między sobą. Są to rośliny zielne, wieloletnie o niepodzielonych, grubych i mięsistych liściach, na brzegach orzęsionych, tworzących różyczkę liściową, czasem półkrzewy. Pęd kwiatostanowy osiąga do 10–60 cm wysokości. Kwiaty zebrane w szczytowe wierzchotki. Kwiaty siedzące lub na krótkich szypułach (do 5 mm). Płatki korony w liczbie 6-12, są całobrzegie, czerwone, w nasadzie zrośnięte z sobą oraz z pręcikami (jest ich dwa razy więcej od płatków). Owoce - wyprostowane mieszki.

Sasanka łąkowa (Pulsatilla pratensis) – gatunek rośliny wieloletniej, należący do rodziny jaskrowatych. Występuje w stanie dzikim w niemal całej Europie. W Polsce w stanie dzikim jest rzadka. Można ją spotkać na niżu oraz w południowym pasie wyżyn. Łodyga silnie owłosiona długimi, białymi włoskami, wzniesiony głąbik o wysokości 10–20 cm. W czasie dojrzewania owoców wydłuża się do 35 cm. Liście odziomkowe są pierzastosieczne, złożone z długich, wąskich odcinków. Rozwijają się później niż głąbik. Pod kwiatami posiada jeszcze trzy przysadki – siedzące listki podzielone na równowąskie łatki. Kwiaty dzwonkowate, pojedyncze o długości 3–5 cm, zwieszone. Okwiat złożony z 6 działek o szaro-fioletowym kolorze. Wewnątrz niego liczne słupki i pręciki. Młode pączki są okryte długimi, białymi włoskami. Owoc niełupki z długą pierzastą ością, która pełni rolę aparatu lotnego, nasiona rozsiewane są bowiem przez wiatr. W czasie dojrzewania liczne niełupki tworzą charakterystyczny owoc zbiorowy – puszystą kulkę. Kwitnie od marca do kwietnia, czasami powtórnie zakwita jesienią. Roślina nie wytwarza nektaru, ale jest chętnie odwiedzana przez owady dokonujące zapylenia krzyżowego, gdyż wytwarza bardzo dużo pyłku.

Leniec bezpodkwiatkowy (Thesium ebracteatum Hayne) – gatunek rośliny z rodziny sandałowcowatych (Santalaceae). Bylina półpasożytnicza czerpiąca wodę i sole mineralne za pośrednictwem ssawek z korzeni innych roślin. W Polsce rośnie w rozproszeniu na nizinach. Łodyga do 30 cm wysokości. Kwiaty pozbawione podkwiatków, opatrzone przysadkami, zebrane w rzadkie grona. Podsadka dłuższa od owocu. Ząbki okwiatu po przekwitnieniu zagięte do środka. Owoc na krótkiej żółte szypułce, kulistojajowaty, podłużnie żeberkowany, długości około 2 mm. Kwitnie w maju i czerwcu. Roślina podlegająca w Polsce ścisłej ochronie.

Struktura równiny jest bardziej zróżnicowana. Oprócz pól uprawnych, z flory leśnej można wyodrębnić łąkę (kosaciec syberyjski - Iris sibirica, storczyk szorstki - Orchis candidissima, goździk pyszny - Dianthus superbus, pełnik europejski - Trollius europaeus), bagno (tojeść bukietowa - Lysimachia thyrsiflora) oraz roślinność bagienną (widłak torfowy - Lycopodium inundatum, rosiczka - Drosera, Ledum, borówka bagienna - Vaccinium uliginosum i żurawina - Oxycoccus).

Kosaciec syberyjski (Iris sibirica) – gatunek roślin cebulowych i kłączowych należący do rodziny kosaćcowatych. Rodzimy obszar występowania obejmuje południową, środkową i zachodnią Europę, Turcję, Kaukaz i Syberię. Jest uprawiany w Ameryce Północnej. W Polsce występuje w rozproszeniu na większości obszaru, ale najliczniej na Dolnym Śląsku, Wyżynie Lubelskiej, i na Roztoczu. Łodyga pusta, wzniesiona, do 120 cm wysokości, wyrasta z grubego kłącza, jest pusta, dołem występują na niej resztki zeszłorocznych liści. Liście równowąskomieczowate o szerokości 2-6 mm, nie wyższe niż łodyga. Kwiaty przeważnie występują po dwa, niekiedy po 3-4 na jednym pędzie. Działki okwiatu o szerszej nasadzie. Biało-niebieskie, żyłkowane zwężają się nagle bez strefy przejściowej w żyłkowany paznokieć. Słupek dolny, jego znamię jest krótsze i węższe od wewnętrznych działek okwiatu. Owoc elipsoidalna, trójgraniasta, słabo kanciasta i poprzecznie pomarszczona torebka o długości 3-4 mm. Bylina, geofit. Kwitnie w maju i czerwcu, zapylany jest przez trzmiele. Występuje na torfowiskach niskich m.in. na wilgotnych łąkach trzęślicowych, niekiedy na ich obrzeżach np. w ziołoroślach czy nawet w mokrej psiarze. Niewielkie kępy z osobnikami kosaćca można spotkać też w rowach melioracyjnych oraz w pobliżu zbiorowisk roślinnych: rokicin z wierzbą rokitą oraz łozowisk z wierzbą szarą na łąkach. Podłożem są żyzne gleby bagienne zawierające wapń, wyłącznie w nieuprawianych siedliskach.

Storczyk szorstki - Orchis candidissima (synonim Dactylorhiza maculata), znana jako wrzosiec plamisty lub storczyk plamisty torfowiskowy, to wieloletnia roślina zielna z rodziny Orchidaceae. Jest szeroko rozpowszechniony w regionach górskich w dużej części Europy, od Portugalii i Islandii na wschód po Rosję. Występuje również w Algierii, Maroku i zachodniej Syberii. Naukowa nazwa dwumianowa tej rośliny brzmiała początkowo Orchis maculata, nazwę tę zmieniono na obecnie akceptowaną (Dactylorhiza maculata) w 1962. Mają zwykle 15-45 centymetrów wysokości, maksymalnie 70 centymetrów. Rośliny te są geofitami bulwiastymi, tworzącymi pąki w podziemnych bulwach lub bulwach, organach, które co roku wytwarzają nowe łodygi, liście i kwiaty. Ponadto storczyki te są ziemskie: w przeciwieństwie do epifitów nie żyją na innych dużych roślinach. Ta orchidea ma wyprostowaną, nagą i cylindryczną łodygę o pomarszczonej powierzchni. Liście są podłużne lub owalne, lancetowate, z ciemnymi elipsoidalnymi plamami na powierzchni (stąd nazwa gatunku). Liście są ampleksowate i mogą być radykalne (podstawowe) lub cauline. Podziemna część łodygi ma dwie błoniaste bulwy, z których każda jest głęboko podzielona na kilka płatów lub guzków (charakterystyczne dla rodzaju Dactylorhiza). Pierwszy z nich pełni ważną funkcję zaopatrywania łodygi, podczas gdy drugi zbiera składniki odżywcze potrzebne do rozwoju rośliny, która wytworzy się w nadchodzącym roku. Kwiatostan ma długość 5-15 cm i składa się z kwiatów zebranych w gęste kolce. Kwiaty wyrastają w kątach przylistków błoniastych i lancetowatych. Ich kolorystyka waha się od jasnoróżowego do fioletowego lub białego z ciemniejszymi smugami głównie na etykietce (czasem na brzegach działek). Kwiaty osiągają średnio 10-15 centymetrów. Kwiaty są obojnacze i zapylane przez owady.

Goździk pyszny (Dianthus superbus) – gatunek rośliny należący do rodziny goździkowatych. Roślina rzadka w środowisku naturalnym. Od gatunku tego pochodzi wiele mieszańców uprawianych jako rośliny ozdobne. Występuje w Europie i Azji od Japonii poprzez Sachalin, południowo-wschodnią Azję, Syberię i Europę po Półwysep Iberyjski (tutaj ma tylko oderwane stanowiska w Pirenejach i Górach Kantabryjskich). W Europie rośnie głównie w północno-wschodniej i środkowej jej części, sięgając po Półwysep Bałkański i północną część Półwyspu Apenińskiego. W Polsce ma liczne stanowiska w województwach: dolnośląskim, wielkopolskim, kujawsko-pomorskim, warmińsko-mazurskim i lubelskim. W innych jest rozproszony, lokalnie bywa bardzo rzadki. Łodyga wzniesiona, prosta i rozgałęziająca się, zielonawa lub zielonosina, wysokość 20–50 cm. Oprócz pędów kwiatowych tworzy również pędy płonne. Ulistnienie naprzeciwległe, liście równowąskolancetowate, całobrzegie, ostro zakończone, bez przylistków, o szerokości 3–5 mm, jednonerwowe. Kwiaty duże, do 6 cm średnicy. W liczbie przeważnie od kilku do kilkunastu wyrastają na szczytach rozgałęzionej łodygi. Kielich sztywny, długości 20–28 mm i szerokości 3–4 mm, o działkach zrośniętych w rurkę, bladozielony lub różowy. Otoczony jest kilkoma łuskami podkwiatowymi o długości dochodzącej do ¼ długości kielicha. 5 płatków korony o kolorze od białego do różowego, pociętych dalej niż d połowy długości z niepodzieloną częścią środkową. Słupek z dwoma szyjkami. Owoc, torebka otwierająca się 4-ząbkami. Nasiona miseczkowate o długości do 3 mm.

Pełnik europejski (Trollius europaeus) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Występuje w niemal całej Europie z wyjątkiem jej południowo-zachodnich krańców, na południu tylko w górach, oraz w zachodniej Syberii. W Polsce występuje na całym obszarze w rozproszeniu. Łodyga osiąga 10–50 cm wysokości. Jest wzniesiona, nie rozgałęzia się, jest lekko łukowato wygięta. Liście dłoniasto podzielone, wcięte głęboko, aż do nasady (dłoniastosieczne). Składają się z 3–5 blaszek (5 blaszek mają tylko liście odziomkowe). Każda z blaszek jest nieco wcięta, lub ząbkowana. Wyrastają naprzemianlegle na łodydze. Dolne liście osadzone są na długich ogonkach, środkowe na krótszych, a najwyższe są siedzące. Na każdej łodydze występuje najczęściej 2–3 dużych (2,5–5 cm średnicy) kwiatów, dojrzewających stopniowo. Wyglądem kwiat przypomina małą różę. Jest kulisty i pełny – stąd nazwa rośliny. Okwiat nie jest zróżnicowany na kielich i koronę. Osadzone spiralnie listki okwiatu zaginają się do środka i dachówkowato zachodzą na siebie, chroniąc wnętrze kwiatu. Zewnętrzne listki okwiatu są duże i barwne, wewnętrzne są węższe i przechodzą stopniowo w miodniki z nektarem. Środek kwiatu wypełniają liczne pręciki i słupki. Owoce zebrane w wielomieszek, poszczególne mieszki są wielonasienne. Każdy z mieszków posiada stwardniały kolec (zdrewniała szyjka słupka). Kwitnie od maja do czerwca. Kwiaty zapylane są przez chrząszcze, błonkówki i muchówki, które przeciskają się pomiędzy płatkami, by dostać się do znajdujących się w środku miodników i pylników, przy okazji zapylając kwiat. Kwiaty wydzielają przyjemny, słaby zapach. Szybko przekwitają, ale na ich miejsce stopniowo zakwitają następne, tak, że okres kwitnienia wydłuża się. W czasie deszczu płatki kwiatów ciasno się stulają, chroniąc w ten sposób znajdujące się wewnątrz organy rozrodcze – pręciki i słupki. Przy trwającej przez dłuższy czas niepogodzie również powstają nasiona – w wyniku samozapylenia. Kuliste, czarne nasiona dojrzewają pod koniec sierpnia.

Tojeść bukietowa, bażanowiec (Lysimachia thyrsiflora) – gatunek rośliny z rodziny pierwiosnkowatych. Pochodzi z Europy oraz środkowej Azji (Kazachstan) i dalekiego wschodu Rosji (Amur, Kamczatka). W Polsce występuje dość powszechnie na niżu. We florze Polski jest to gatunek rodzimy. Łodyga wyprostowana, wysokość 30–70 cm, dołem naga, okryta tylko łuskami, u góry omszona. Liście jasnozielone, naprzemianległe, lancetowate, na wpół obejmujące łodygę. Kwiaty drobne (średnica do 5 mm), 7-krotne, wyrastające w kątach liści, zebrane w charakterystyczne grona. Płatki korony jasnożółte, tępe, górą czarno kropkowane. Pręciki są dłuższe od płatków. Pomiędzy płatkami występuje 5 bardzo małych prątniczków. Bylina, hygrofit, hemikryptofit zasiedlajacy bagna, moczary oraz brzegi wód płynących i stojących, szczególnie na torfowiskach przejściowych. Kwitnie od maja do czerwca. Rozmnaża się także wegetatywnie przez wytwarzanie podziemnych i naziemnych rozłogów.

Widłaczek torfowy, widłak torfowy (Lycopodiella inundata) – gatunek rośliny z rodziny widłakowatych. Gatunek atlantycki o zasięgu wokółbiegunowym. Zwarty obszar jego zasięgu obejmuje większą część Europy i wschodnie obszary Ameryki Północnej, w Europie Wschodniej występuje tylko na rozproszonych i izolowanych stanowiskach po Kaukaz. W Europie Północnej sięga po 67° szerokości geograficznej. Występuje także na Azorach, w Japonii i nad Bajkałem. W Polsce występuje tylko na rozproszonych stanowiskach, głównie w paśmie pojezierzy, w dolinie środkowej Warty, na Nizinie Śląskiej, Nizinie Mazowieckiej, Wysoczyźnie Siedleckiej, Polesiu Lubelskim i Roztoczu. Drobna roślina o pełzających pędach do 20 cm długości. Pędy te zakorzeniają się i wytwarzają 1–2 wzniesione gałązki o wysokości do 10 cm. Są gęsto ulistnione (skrętolegle). Na szczycie pędów powstają kłosy zarodnionośne bardzo podobne do pędu płonnego, tylko nasady ich listków są szersze. Zarodniki są żółte i bardzo liczne. Ulistnienie skrętoległe, liście równowąskolancetowate. Roślina zimozielona, rośnie na otwartych i wilgotnych torfowiskach przejściowych, na kwaśnych młakach turzycowych, na mokrych łąkach i wrzosowiskach, na piaszczystych brzegach jezior. Coraz częściej notuje się jego występowanie na stanowiskach antropogenicznych, np. w dołach potorfowych, piaskowniach itp. Najwyżej odnotowane jego stanowisko znajduje się w Alpach na wysokości 1500 m n.p.m. Zarodniki dojrzewają w Polsce w sierpniu i wrześniu. Według badań angielskich botaników rozmnaża się głównie wegetatywnie. Roślina światłolubna, źle znosząca konkurencję innych roślin. Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową od 1946 roku.

Rosiczka (Drosera) – rodzaj roślin owadożernych z rodziny rosiczkowatych obejmujący ok. 250 gatunków. Rośliny te występują na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, przy czym większość gatunków rośnie w Australii, liczne w Afryce i Ameryce Południowej, a stosunkowo nieliczne na półkuli północnej. W Europie (także w Polsce) występują tylko trzy gatunki – rosiczka okrągłolistna D. rotundifolia, długolistna D. anglica i pośrednia D. intermedia. Rosiczki zasiedlają rozmaite siedliska, zwykle ubogie i przynajmniej okresowo wilgotne. Gatunki europejskie są charakterystycznym elementem flory torfowisk. Rośliny te mają liście pokryte włoskami gruczołowymi, wydzielającymi lepką ciecz wabiącą i unieruchamiającą drobne zwierzęta, które następnie są trawione. Rośliny tego rodzaju są uprawiane jako ciekawostki botaniczne, wykorzystywane jako lecznicze, a niektóre australijskie gatunki mające spichrzowe organy podziemne spożywane przez aborygenów.

Bagno (Ledum) – rodzaj z rodziny wrzosowatych o problematycznej pozycji systematycznej. Obejmuje 3-7 gatunków (w zależności od ujęcia systematycznego) rosnących na obszarach chłodnych i arktycznych półkuli północnej. We florze Polski reprezentowany przez jeden gatunek – bagno zwyczajne. Jest to także gatunek typowy dla rodzaju. Bagno zwyczajne – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych. Nazwy zwyczajowe i ludowe: bagno pospolite, bagniak, dziki rozmaryn, rozmaryn leśny. Według starszych ujęć taksonomicznych gatunek ten, wraz z kilkoma innymi, był wydzielony do drobnego rodzaju bagno Ledum, później włączony został do rodzaju różanecznik Rhododendron.

Borówka bagienna, pijanica (Vaccinium uliginosum), zwyczajowo nazywana także łochynią lub włochiną – gatunek krzewinki z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Jest szeroko rozprzestrzeniony w Azji, Europie i Ameryce Północnej na obszarach o klimacie arktycznym i umiarkowanym. Pokrój krzewinka o wysokości 15–80 cm o brązowawych, obłych i owłosionych gałązkach. Kwiaty dzwonkowate, białe lub różowawe, zebrane po kilka w grona na końcach gałązek. Owoce jagody z jasnym miąższem. Kwitnie w maju–czerwcu. Występuje na torfowiskach i bagnach. Owoce jadalne, niezbyt smaczne, często mylnie sądzi się, że powodują odurzenie. W rzeczywistości powoduje to pyłek kwiatowy bagna zwyczajnego (Ledum palustre), które rośnie zazwyczaj obok tej borówki. Jagody borówki bagiennej zawierają witaminy oraz kwasy organiczne. Jest rośliną żywicielską chronionego motyla modraszka bagniczka.

Żurawina błotna (Vaccinium oxycoccos) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych. Gatunek o zasięgu wokółbiegunowym. Występuje w krajach północnej i środkowej Europy, północnej Azji i w Ameryce Północnej[6]. W Polsce jest dość częsty na całym niżu, aż po Podkarpacie. Łodyga o długości do 100 cm, delikatna, pełzająca (płożąca), odlegle ulistniona. Tegoroczne pędy są owłosione. Liście zimotrwałe, drobne, jajowate bądź eliptycznojajowate, o szczycie lekko zaostrzonym lub tępym, brzegu podwiniętym, od spodu sinawobiaławe. Mają długość 6–12 mm i szerokość 4–5,5 mm. Kwiaty długoszypułkowe, umieszczone po 3–4, rzadziej pojedynczo. Płatki różowe, w dół odwinięte, o długości do 5 mm. Na owłosionych szypułkach obecne są drobne podkwiatki o długości do 0,5 mm. Owoce - kuliste jagody o barwie czerwonej, średnicy do 1 cm, o smaku kwaśnym. Nasiona drobne, zielonkawe. Kwitnie od czerwca do sierpnia.

W wilgotnych partiach lasu rośnie długosz królewski - Osmunda regalis, czasem w okazałych egzemplarzach, perłówka jednokwiatowa - Melica uniflora, gnieźnik - Neottia, kruszczyk - Epipactis, storczyk męski - Orchis maculata, łuskiewnik - Lathraea, kopytnik - Asarum, szczyr - Mercurialis, wawrzynek wilczełyko - Daphne Mezereum, goździk brodaty - Dianthus barbatus, gruszycznik jednokwiatowy - Pirola uniflora, przylaszczka pospolita - Hepatica triloba i wężymord niski - Scorzonera humilis.

Długosz królewski (Osmunda regalis) – gatunek wieloletniej paproci o zasięgu kosmopolitycznym. W Europie występuje przede wszystkim w części zachodniej. W Polsce bardzo rzadki na niżu, w górach nie występuje. Preferuje obszary o wpływach klimatu morskiego z łagodnie przebiegającą zimą. Wysokość 50-160 cm, roślina z podziemnym, rozgałęzionym kłączem, z którego co roku wyrasta wiele pionowo rozwiniętych liści. Liście po rozwinięciu są nagie, skórzaste, cienkie i prześwitujące. Blaszka liściowa jest owalna lub podłużnie jajowata. Poza liśćmi asymilacyjnymi wykształcają się też liście podzielone na część asymilującą i część służącą rozmnażaniu. Dolna, asymilacyjna część podwójniepierzastych liści ma podłużne, zielone listki z zaokrąglonym szczytem, brzegiem falisto karbowane. Odcinki górnej części niektórych liści są przekształcone w sporofilostany. W dojrzałym stadium taka górna część liścia przybiera barwę rdzawobrunatną. Liście długosza królewskiego mogą osiągnąć dwa metry długości. Zarodniki zielone, nie znoszą długotrwałego wysychania czy niekorzystnych warunków otoczenia. Dojrzewają od czerwca do lipca i szybko kiełkują. Rośnie w olsach, zaroślach wierzbowych, na torfowiskach, w podmokłych, cienistych lasach, na brzegach wód i rowów nawadniających. Wymaga podłoża kwaśnego, gleby wilgotnej (jest wskaźnikiem wilgotnego podłoża), torfiasto-próchnicznej lub piaszczysto-gliniastej. Rośnie w miejscach półcienistych.

Perłówka jednokwiatowa (Melica uniflora) – gatunek byliny należący do rodziny wiechlinowatych. Występuje w Azji i Europie na obszarach o klimacie oceanicznym. W Polsce gatunek rzadki. Wieloletnia roślina zielna, tworząca zwarte murawy w lasach bukowych lub grądach o bujnym runie. Łodygi cienkie, wiotkie źdźbło o wysokości do 60 cm. Pod ziemią cienkie i długie kłącze, z którego wyrastają rozłogi. Liście jasnozielone o długiej równowąskiej blaszce. Pochwa liściowa zrośnięta rurkowo, obejmująca źdźbło, przechodzi potem w blaszkę liściową. W miejscu przejścia znajduje się niewielki błoniasty języczek zakończony ząbkiem. Kwiaty drobne kłoski zebrane w szczytową wiechę. Owoc ziarniak. Rośnie w lasach liściastych, najczęściej bukowych, rzadziej na obrzeżach zarośli, w zbiorowiskach okrajkowych. Jest geofitem i hemikryptofitem. Kwiaty ma wiatropylne. Preferuje podłoża o żyznej próchnicznej glebie. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku lasów bukowych oraz dla żyznej buczyny niżowej. Jest podstawową rośliną żywicielską dla motyla Elachista compsa. Tworzy mieszańce z perłówką zwisłą (Melica nutans) i kolorową (Melica picta).

Gnieźnik (Neottia) – rodzaj roślin należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Należą do niego 63 gatunki (w ujęciu obejmującym podrodzaj listera Listera)[5][6]. Występują one w Ameryce Północnej, Europie, w północnej i wschodniej Azji, przy czym kilka gatunków sięga na południu do tropikalnej części Azji[4]. Do flory Polski, w tradycyjnym, wąskim ujęciu, należy gnieźnik leśny (N. nidus-avis), a w szerszym współczesnym – także gnieźnik sercowaty (N. cordata) i jajowaty (N. ovata). Warżka (duży środkowy płatek, przeważnie najbarwniejszy — stanowi kuszące miejsce do lądowania dla skrzydlatego gościa) 10 – 13 mm długości, ok. 2×dłuższa od innych listków okwiatu, wyraźnie dwuklapowa, brązowawa. Roślina żółtobrązowa; łuski liściowe liczne. Kwiatostan 10 – 30-kwiatowy, kwiaty na wyraźnej szypule. Kłącze gniazdowato otoczone licznymi grubymi korzeniami. Gatunek stosunkowo często spotykany. Lasy bukowe, grądy, zarośla, bardzo rzadko na otwartej przestrzeni; na glebach świeżych, zwykle o odczynie obojętnym, szczególnie często na zawierających węglan wapnia.

Kruszczyk (Epipactis Zinn) – rodzaj roślin należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Liczy 64 gatunki, występujące w północnej i środkowej Afryce, Azji, Europie i Ameryce Północnej. Gatunkiem typowym jest kruszczyk szerokolistny (E. helleborine (Linnaeus) Crantz). W Polsce występuje 10 gatunków.

Kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine Crantz) – gatunek byliny z rodziny storczykowatych. Występuje w stanie dzikim w Europie, Afryce i Azji, zawleczony do Ameryki Północnej. W Polsce dość pospolity, objęty ochroną częściową. Jest bardzo zmienny morfologicznie, wyróżnia się kilkanaście podgatunków. Krzyżuje się z innymi gatunkami kruszczyków. Łodyga wzniesiona, pojedyncza i nierozgałęziająca się, na przekroju obła, o wysokości najczęściej 35-80 cm, rzadko od kilkunastu, nawet do 100 cm. Łodyga zielona lub czerwonawa, zwłaszcza u nasady. Górne międzywęźla niewiele dłuższe od pozostałych. Część kwiatowa łodygi omszona, podczas gdy dolna część łodygi jest naga. Liście o kształcie jajowato-eliptycznym do okrągłego, górne czasem lancetowate. Na końcach ostre lub krótko zaostrzone, choć dolne liście bywają też tępo zakończone. Zwykle łukowato wygięte, na brzegu i nerwach owłosione i nieco szorstkie. Osiągają długość 3–17 cm i szerokość 0,5-5 cm. Liście są liczne i wyrastają spiralnie na łodydze, środkowe są zwykle dłuższe od międzywęźli. Kwiaty zebrane w grono w górnej części bezlistnej łodygi. Kwiatostan bywa luźny lub gęsty, walcowaty i osiąga od 3 do 35 cm wysokości. Kwiaty wyrastają na szypułkach omszonych i skręconych o długości 3–5 mm, u podstawy z przysadkami osiągającymi od 5 do 0,5 cm długości. Okwiat w czasie kwitnienia szeroko otwarty, z zewnątrz zielonkawy, wewnątrz w różnych odcieniach czerwieni. Listki okwiatu tępe, lub krótko zaostrzone, nagie lub tylko słabo owłosione. Niezbyt duża warżka, krótsza od innych działek okwiatu, jest niekiedy fioletowo nabiegła. Jej przedni człon, o łódeczkowatym kształcie, zaostrzony i zrośnięty nieruchomo z nasadowym członem, który z zewnątrz jest zielony, a wewnątrz ciemnobrązowy. Jest przeważnie purpurowy, lub purpurowo kropkowany. Krótka zalążnia stopniowo zwężająca się w szypułkę jest naga lub nieco tylko owłosiona. Miodniki znajdują się na nasadowym członie warżki. Owoce - rozdęta torebka. Organy podziemne - kłącze o krótkich międzywęźlach.

Kukułka plamista, storczyk plamisty, stoplamek plamisty (Orchis maculata = Dactylorchis maculata) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Występuje tylko w Europie, od Wysp Brytyjskich po europejską część Rosji. Brak go w Norwegii oraz w południowo-wschodniej części Europy. W Polsce występuje dość często na terenie całego kraju. Łodyga pełna, wzniesiona, soczysta, gruba, o wysokości do 70 cm. Liście wąskolancetowate, najszersze poniżej dolnej połowy. Na łodydze jest ich zwykle 3–5 i są stromo wzniesione do góry. Mają wyraźne czerwobrunatne plamki, co znalazło swój oddźwięk w nazwie tego gatunku. Najwyższy liść łodygowy ma długość 1,5–4,5 jest podobny do przysadki i nie sięga do podstawy kwiatostanu. Przysadki są lancetowate i zmniejszające się ku górze kwiatostanu. Bulwa podwójna, pocięta głęboko na wąskie odcinki. Kwiaty zebrane w kłos, głównie w kolorze różowym/fioletowym, czasami też w białym. Kłos początkowo jest szerokostożkowaty, potem walcowaty. Ma długość 3–5 cm i składa się z 8–25 kwiatów. Boczne listki okwiatu są podniesione do góry, środkowa klapa warżki jest znacznie węższa od klap bocznych. Warżka ma długość 5–10 mm i posiada wyraźny ciemnoczerwony rysunek. Ostroga znacznie krótsza od zalążni. Zalążnia skręcona i czerwono nabiegła, prętosłup jasnoróżowy. Owoc - torebka zawierająca bardzo liczne i bardzo drobne nasiona.

Łuskiewnik (Lathraea) – rodzaj roślin pasożytniczych z rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). Obejmuje co najmniej cztery gatunki, ale podawanych jest też ich 5, a nawet 7. Występują w Eurazji – od zachodniej Europy, poprzez Rosję i Himalaje po Chiny i Japonię. W Europie rosną trzy gatunki, z czego jeden w Polsce – łuskiewnik różowy L. squamaria, zarazem gatunek typowy rodzaju. Łuskiewniki są pasożytami całkowitymi (ich pędy pozbawione są chlorofili) różnych gatunków drzew, zwykle występujących w żyznych i wilgotnych lasach nadrzecznych (najczęściej rozwijają się na olszy, wierzbach i topolach). Pędy nadziemne z kwiatami łuskiewników rozwijają się wiosną. Kwiaty zapylane są przez muchówki i błonkoskrzydłe, częsta jest też samopylność. Na ich pędach podziemnych zredukowane, łuskowate liście tworzą zagłębienia, mogące według niektórych badaczy funkcjonować jako pułapki sugerując, że są to także rośliny mięsożerne. Inni odrzucają tę hipotezę podkreślając brak enzymów trawiennych i obserwowanych ofiar. Mięsiste rośliny o pędzie nadziemnym osiągającym do 30 cm wysokości. Pędy te wznoszą się wyprostowane i są nierozgałęzione u jednych gatunków, u innych rozgałęziają się u nasady. Pędy podziemne bulwiasto zgrubiałe, z łuskowatymi liśćmi. Cała roślina bezzieleniowa. Liście łuskowate. Kwiaty zebrane w kwiatostan mający postać grona lub kłosa. Kwiaty krótkoszypułkowe lub niemal siedzące, wsparte są pojedynczymi przysadkami. Kielich dzwonkowaty, z czterema drobnymi działkami. Korona dwuwargowa. Dolną wargę tworzą trzy zrośnięte płatki, krótsze od pojedynczego płatka górnego. Kwiaty są białe, jasnoróżowe, różowe do fioletowych. Pręciki cztery, nieznacznie wyrastające poza wargi korony, z dwukomorowymi pylnikami. Zalążnia jednokomorowa, górna, u nasady z miodnikami, szyjka słupka delikatna, krótka i zgięta, zwieńczona dyskowatym znamieniem. Owoce jednokomorowe torebki otwierające się dwiema klapami, czasem gwałtownie, zawierające cztery lub liczne kulistawe nasiona. Nasiona okazałe, zasobne w bielmo.

Kopytnik pospolity (Asarum europaeum) – gatunek byliny należący do rodziny kokornakowatych. Jedyny europejski przedstawiciel rodzaju kopytnik (Asarum) i zarazem gatunek typowy rodzaju. Występuje w żyznych lasach środkowej i południowej Europy oraz na Syberii. W Polsce gatunek rodzimy, pospolity na terenie całego obszaru, z wyjątkiem jego północno-zachodniej części. Dawniej roślina lecznicza o dużym znaczeniu i szerokim zastosowaniu. Po odkryciu właściwości toksycznych jej stosowanie lecznicze zostało znacznie ograniczone. Kopytnik pospolity uprawiany jest w parkach i ogrodach jako roślina okrywowa. W Polsce gatunek rozpowszechniony na całym obszarze z wyjątkiem północnego Mazowsza, gdzie występuje w rozproszeniu, oraz północno-zachodniej części kraju. Roślina niska, płożąca się po ziemi, osiąga 10–15 cm wysokości. Ze względu na kłączowy wzrost kopytnik jest przykładem rośliny modułowej – każdy z osobników (genetów) tworzy rozgałęzienia wyglądające jak odrębne rośliny (ramety), które z czasem usamodzielniają się po utracie połączenia z kłączem macierzystym. Liczba ramet tworząca poszczególne osobniki zależy od ich wieku i warunków siedliskowych. Kłącze pełzające po ziemi, czworokątne, skręcone, sznurowate, szare i rozgałęziające się. Wyrastają z niego krótkie łodygi oraz liczne, nitkowate korzenie. Kłącza osiągają zwykle kilkadziesiąt centymetrów długości, przy czym tempo ich rozkładu i tym samym długość zależne jest od warunków ekologicznych (w korzystnych warunkach kłącza są dłuższe). Łodygi krótkie, leżące, czerwonawofioletowo nabiegłe, okrągłe na przekroju i omszone. Rozwijają się na nich po 3–4 mięsiste łuski i para (rzadko 3) liści oraz kwiat. W kącie najwyższego liścia znajduje się pączek kontynuujący wzrost w kolejnym roku. Liście prawie naprzeciwległe. Nerkowatego kształtu, u nasady sercowate, całobrzegie, szerokości 5–8 cm i długości 4–6 cm. Są długoogonkowe i zimozielone, z wyraźnym użyłkowaniem. Ogonki długości 5-10 cm są odstająco, miękko owłosione. Blaszka liściowa jest rzadko, przylegająco owłosiona, przy czym wierzchnia strona z czasem łysieje. Dojrzałe liście są skórzaste, ciemnozielone i błyszczące. Kwiaty pojedyncze, dzwonkowatego kształtu, mięsiste, wyrastają tuż przy ziemi, zwisając na szczytach krótkich szypułek. Ukryte są zwykle pod liśćmi i często leżą na ziemi. Z zewnątrz mają kolor zielonopurpurowy (zalążnia w dolnej części jest zielona i owłosiona), od wewnątrz są ciemnopurpurowe. Kwiaty mają 3 zrosłe u dołu listki okwiatu o długości 1–1,5 cm (na szczycie zwykle zagięte do środka) oraz 12 wolnych pręcików, ustawionych w dwóch okółkach, z nitkami wychodzącymi poza pylniki. Pręciki z okółka zewnętrznego są krótsze. Słupek gruby, o zalążni dolnej, sześciokomorowej ze znamieniem sześciodzielnym, ciemnopurpurowym. Owoce - sześciokomorowa, omszona torebka, na szczycie z pozostałościami okwiatu. Torebka nie wysycha, lecz rozpada się nieregularnie po dojrzeniu. W każdej komorze wykształcają się po 2–3 nasiona. Nasiona kształtu trójkątno-jajowatego o wymiarach: długość 3,8–4,5 mm, szerokość 1,8–2,2 mm, grubość 1,2–1,6 mm. Zaopatrzone są w mięsisty, żółtawy wyrostek (elajosom). Całe nasiono ma w stanie świeżym barwę żółtawą, starsze są szarobrązowe.

Szczyr trwały (Mercurialis perennis) – gatunek byliny należący do rodziny wilczomleczowatych (Euphorbiaceae). Występuje w żyznych i cienistych lasach Eurazji i w północnej Afryce. W Polsce roślina dość pospolita od niżu po niższe położenia górskie. Jest trująca, ale też wykorzystywana jako lecznicza i barwierska. Roślina o wzroście klonalnym, tworząca rozległe i gęste, często jednogatunkowe kobierce, w których zagęszczenie pędów nadziemnych sięga do 350, czasem nawet do 500 pędów na 1 m². Część podziemna długie, cienkie, czołgające się i rozgałęzione kłącze rośnie na głębokości 2–5 cm. Ma zwykle 2–3 mm średnicy i w węzłach jest wyraźnie zgrubiałe. Łodyga wzniesiona, czterokanciasta z dwoma ostrymi kantami stanowiącymi listewkowate oskrzydlenia zbiegające od nasad liści. Łodyga jest nierozgałęziona, naga lub tylko słabo owłosiona krótkimi włoskami. Osiąga wysokość 10–45 cm, rzadko do 65 cm. W dolnej części z wydłużonymi międzywęźlami, w górnej ze skróconymi. Za młodu pędy są często fioletowo nabiegłe. Liście asymilacyjne są podługowato-jajowate do eliptycznych (wyższe bardziej wydłużone, dolne szersze), o długości 2–3 razy większej od szerokości (do 14 cm długości i 6 cm szerokości), o zwężonych nasadach, zaostrzonych wierzchołkach oraz karbowano ząbkowanych i orzęsionych brzegach. Ogonki liściowe krótkie – do 1 cm długości na roślinach kwitnących, na płonnych zwykle od 2 do 3 cm długości. Liście są nagie lub przylegająco owłosione i mają niewielkie (długości ok. 2 mm), owalnolancetowate i błoniaste przylistki. Ulistnienie naprzeciwlegle. Na pędzie występuje do 12 par liści asymilacyjnych. W dolnych 2–3 węzłach wyrastają błoniaste liście łuskowate, które niekiedy zrastają się z trójkątnymi przylistkami, tak że wyglądają na trójklapowe. Liście u roślin męskich są rozmieszczone bardziej równomiernie, u żeńskich są wyraźnie skupione w górnej części pędu. Liście ciemnozielone o niebieskawym połysku. Kwiaty rozwijają się na pędach płodnych, mających zwykle niewielki udział wśród wszystkich pędów nadziemnych. Niepozorne zielone kwiaty zebrane są w niewielkie, przerywane kwiatostany wyrastające z kątów liści na szczycie łodygi. Kwiaty męskie tworzą kwiatostany złożone – skupione są w kłębiki zebrane w luźne grona (pozorne kłosy). Pojedynczy kwiat męski wyrasta na szypułce długości 1–2 mm, składa się z 3–4 zielonych listków okwiatu o średnicy 4–5 mm i 8–28 pręcików. Pylnik i pyłek jest żółty, nitka cienka. Kwiaty żeńskie wyrastają po 2–6 w kwiatostanach krótszych niż męskie. Mają 3 listki okwiatu i słupek z dwoma rozpostartymi szyjkami zakończonymi znamionami. Szczeciniasto omszona zalążnia dwukomorowa zawiera w każdej komorze pojedynczy anatropowy zalążek. Występujące w kwiatach żeńskich dwa szczątkowe pręciki (prątniczki) są wykształcone jako miodniki. Owoc biszkoptowatego kształtu, dwunasienna torebka o szerokości 6–8 mm i długości 3,5–5 mm, pokryta jest szczecinami, pomarszczona. Nasiona kuliste o średnicy 2,5–3,5 mm, szare (szarobiałe) i brodawkowate. Zawierają białawy elajosom.

Wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum) – gatunek krzewu należący do rodziny wawrzynkowatych. Występuje w całej Europie, w zachodniej Syberii, na Ałtaju i Kaukazie, a także w Azji Mniejszej. W Polsce rośnie na całym terytorium, ale jest rośliną rzadką. Dość często występuje w południowej, wschodniej i północno-wschodniej części kraju. Na pozostałym obszarze spotykany rzadziej i na rozproszonych stanowiskach. W górach polskich najwyżej położone stanowisko podawane jest z Tatr Wysokich z Miedzianego. Słabo rozgałęziony krzew. Łodyga zdrewniała, osiąga 0,3 do 1 m wysokości, o szarobrązowej korze. Gałązki początkowo omszone, gdy starsze nagie. Kora pomarszczona, ciemna i lekko lśniąca. Ulistnienie skrętoległe. Liście całobrzegie, zaostrzone, osadzone na krótkim ogonku, spodem sinawe, długości 4-8 cm, szerokości do 2 cm, gęsto skupione na szczytach gałązek. Opadające na zimę. Kształt liści lancetowaty do klinowatolancetowatego. Po roztarciu nieprzyjemnie pachną. Kwiaty różowe, rzadko białe, wonne, niepozorne, czterokrotne, obupłciowe, po trzy w bliznach po ubiegłorocznych liściach, o średnicy 1-1,5 cm. Rurka okwiatu jedwabiście owłosiona, długości 5-10 mm. Słupek dwuznamionowy, osiem pręcików. Roślina miododajna, nektar wydzielany jest przez miodniki znajdujące się przy nasadzie słupka. Owoce - soczyste pestkowce, w dojrzałym stanie intensywnie czerwone, o średnicy 8 mm, w skupieniach po trzy – jak wcześniej kwiaty. Liście, kwiaty i owoce są w Polsce morfologicznie mało zmienne. Największą względnie zmienność wykazują liście, a najmniejszą owoce. Najbardziej zmiennymi cechami są: długość jednorocznych pędów, liczba kwiatów na pędach, jak również gęstość osadzenia liści oraz kwiatów na pędach.

Goździk brodaty (Dianthus barbatus) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny goździkowatych. Rośnie dziko w Azji na obszarze Chin i Korei Północnej oraz w środkowej, wschodniej i południowej Europie. W Polsce jest często uprawiany, czasami dziczeje (ergazjofigofit). W Europie zaczęto go uprawiać od XVI wieku. W języku angielskim kwiat ten znany jest jako Sweet William (słodki William) ale etymologia tej nazwy nie jest znana. Według różnych źródeł może się ona wywodzić od nazwiska arcybiskupa Williama z Yorku, króla Williama Zdobywcy lub księcia Williama, diuka Cumberlandu. Według jeszcze innej teorii "william" jest zniekształconym francuskim słowem oilett (oczko). Bylina tworząca luźne darnie o wysokości 30–70 cm. Łodyga wzniesiona, prosta, naga, gruba i rozgałęziająca się. Ulistnienie naprzeciwległe. Liście eliptycznolancetowate, całobrzegie, ostro zakończone, bez przylistków, o szerokości 5–20 mm. Są jednonerwowe i zrośnięte nasadami. Kwiaty zebrane po 5–30 w gęste, główkowate wierzchotki. Kwiaty są siedzące, lub wyrastają na krótkich szypułkach. Kielich sztywny, złożony z 5 zrośniętych działek, korona z 5 wolnych płatków ząbkowanych na szczycie. U typowego gatunku jest ona pojedyncza, czerwonego koloru, u odmian ogrodowych jest pełna w różnych odcieniach czerwieni, często wielobarwna. Wewnątrz kwiatu 1 słupek i 10 pręcików. Kwiaty przedprątne, kwitną od czerwca do września, zapylane przeważnie przez motyle. Owoc - torebka otwierająca się 4-ząbkami. Nasiona miseczkowate.

Gruszycznik jednokwiatowy (Pyrola uniflora), gruszyczka jednokwiatowa, monezes jednokwiatowy (Moneses uniflora) – gatunek rośliny z rodziny wrzosowatych (Ericaceae Juss.). Pochodzi z Europy i Ameryki Północnej. W Polsce dość częsta w górach. Objęta ochroną częściową. Łodyga wzniesiona, dość gruba, osiąga do 20 cm wysokości, zwykle z jednym jajowatym, łuskowatym liściem. Liście skórzaste i zimotrwałe. Ma tylko kilka (zwykle 3–6) liści odziomkowych zebranych w rozetkę. Liście jajowate lub podługowate, o średnicy 1–1,5 cm, karbowano-ząbkowanych. Ma tylko jeden duży kwiat na szczycie praktycznie bezlistnej łodygi. Podczas kwitnięcia zwisa on w dół, potem łodyżka wyprostowuje się. Biały kwiat z szeroko rozwartą koroną osiąga do 2,5 cm średnicy i wydziela przyjemny zapach. Kielicha brak, 5 płatków korony o falowanych brzegach. Słupek z grubą, beczkowatą zalążnią, prosta szyjka słupka z wyraźnie 5-łatkowym zielonkawym znamieniem, dłuższa od płatków korony. Bardzo charakterystyczne pręciki o grubych nitkach, każdy zakończony kilkoma słupkowatymi pylnikami z rożkami. Owoc - pękająca szparami torebka. Kwitnie od czerwca do lipca, jest rośliną owadopylną. Pręciki i słupek dojrzewają równocześnie.

Przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis lub Hepatica triloba) – gatunek rośliny wieloletniej z rodziny jaskrowatych. Występuje na terenie niemal całej Europy oraz na Dalekim Wschodzie. W Polsce należy do dość rozpowszechnionych gatunków w żyznych lasach liściastych i tylko lokalnie jest rzadsza lub całkiem jej brak. W wielu krajach jest uprawiana jako roślina ozdobna, w przeszłości była także stosowana jako roślina lecznicza. Dla ochrony dzikich populacji w Polsce przed zrywaniem kwiatów i wykopywaniem roślin przylaszczka objęta była do 2014 roku ochroną gatunkową. Naukowa nazwa pochodzi od kształtu liści kojarzących się z płatami wątroby (łac. hepar – wątroba). W Polsce przylaszczka jest rozpowszechniona niemal w całym kraju. Brak jej tylko w wyższych partiach Karpat, bardzo rozproszona jest na niektórych obszarach Ziemi Lubuskiej i Dolnego Śląska, na północnym Mazowszu. Cała roślina osiąga wysokość 15–20 cm. Łodyga płytko pod ziemią tworzy krótkie, walcowate, ciemnobrunatne i silnie włókniste kłącze, okryte na szczycie łuskami. Z kątów łusek wyrastają liście oraz owłosione, czerwone lub brązowe głąbiki zakończone pojedynczymi kwiatami. Z kłącza wyrastają słabo rozgałęzione i niezbyt liczne korzenie osiągające zwykle tylko do 20 cm długości. Liście częściowo zimozielone, skórzaste i długoogonkowe, tworzą przyziemną rozetę. Początkowo są biało owłosione lub białowełniste, z czasem stają się gładkie. Młode jasnozielone, z wiekiem robią się ciemnozielone z wierzchu, a od spodu mniej lub bardziej zabarwione na czerwono-fioletowo. Blaszka liściowa trójklapowa, całobrzega, u nasady sercowata. Kwiaty niebiesko-fioletowe o średnicy 15–30 mm pojawiają się wczesną wiosną zanim rozwiną się liście na szypułkach wysokości 10 cm. Czasem mają barwę różową, rzadziej białą. Pojedyncze kwiaty podparte są trzema niewielkimi, jajowatymi i tępo zakończonymi, siedzącymi i złączonymi u nasady listkami (podkwiatkami), tworzącymi pozorny kielich. Listki te nie opadają, także podczas dojrzewania owoców. Okwiat przeważnie złożony z 5–6 (rzadko do 15) barwnych listków. Kwiat ma wiele spiralnie ustawionych słupków oraz pręcików o białych lub różowych nitkach. Słupki są omszone, zwieńczone krótkimi, prostymi szyjkami. Owoce zbiorowe. Z poszczególnych zalążni rozwijają się pojedyncze, jednonasienne, podłużne i omszone niełupki z niewielkim, krótkim dzióbkiem. Poszczególne owoce zaopatrzone są w niewielkie ciałko tłuszczowe (elajosom).

Wężymord niski (Scorzonera humilis) – gatunek byliny należący do rodziny astrowatych. Znany też jako wężymord zwyczajny. Występuje w Środkowej Europie, na północy do południowej Skandynawii i w południowej Europie. W Polsce rośnie na całym obszarze nizinnym i niższych partiach górskich, wyżej bardzo rzadko. Roślina do 40 cm wysokości, prawie naga. Łodyga u nasady bez pęczka włókiem, z resztkami wyschniętych pochew liściowych. Wełniście owłosiona. Liście odziomkowe, zielone, lancelowate, łodyga bezlistna lub z łuskowatymi liśćmi. Kwiaty jasnożółte, na brzegach dwukrotnie dłuższe od listków okrywy. Porasta łąki torfowiskowe, bory sosnowe, wilgotne wrzosowiska. Unika wapiennego podłoża. Kwitnie od maja do lipca. Roślina ma jadalne korzenie, a także działanie lecznicze.

W bardziej suchych miejscach występują widłak cyprysowy (Lycopodium chamaecyparissus) i jako wielkie rzadkości borówka mieszaniec (Vaccinium intermedium), borówka czarna (Vaccinium Myrtillus) i borówka brusznica zwana czerwoną (Vitis idaea) oraz delikatny zimoziół północny (Linnaea borealis). Na uwagę zasługuje również masowe występowanie szakłaka pospolitego (Rhamnus cathartica), bezu koralowego (Sambucus racemosa), a miejscami zwłaszcza berberysu zwyczajnego (Berberis vulgaris).

Widłak (Lycopodium) – rodzaj roślin z rodziny widłakowatych. W szerokim ujęciu obejmuje ok. 40 gatunków, a w wąskim około 15 gatunków lub nawet tylko 9, z których w Polsce występuje jeden – widłak goździsty L. clavatum – zarazem gatunek typowy rodzaju. W dawniejszych systemach klasyfikacyjnych zaliczano tu ok. 200 do nawet 400 gatunków (w tym 7 występujących w Polsce), jednak po poznaniu ich filogenezy zostały one podzielone na kilka różnych rodzajów, a nawet zaliczone do różnych podrodzin (np. tradycyjnie tu zaliczany widłak jałowcowaty zaliczony został w 2016 roku do rodzaju Spinulum). Znaczenie użytkowe mają zarodniki widłaka goździstego – likopodium. Ze względu na dużą zawartość tłuszczy są łatwopalne, a zmieszane z powietrzem – wybuchowe. Wykorzystywane są podczas efektów specjalnych w przemyśle filmowym. Wykorzystywane były także jako posypka w wyrobach lateksowych (prezerwatywach, rękawiczkach chirurgicznych), w odlewnictwie do wysypywania form odlewów, stosowano je jako środek zapobiegający sklejaniu się pigułek i tabletek oraz w kosmetykach (proszki do makijażu). Ograniczono jego wykorzystanie ze względu na reakcje uczuleniowe (od łagodnych stanów zapalnych po ostre ataki astmy). Widłak goździsty, widłak babimór (Lycopodium clavatum) – gatunek rośliny kosmopolitycznej z rodziny widłakowatych (Lycopodiaceae). Rośnie na całym świecie w klimacie umiarkowanym. W Polsce pospolity na niżu i w górach. W Polsce gatunek rodzimy. Zarodnikowa roślina wieloletnia podobna do mchu. Łodygi długie do 1 m, płożące się pędy, częściowo pod ziemią, widlasto rozgałęzione, koloru zielonego z wzniesionymi do wysokości 20 cm gałązkami. Pędy i gałązki gęsto ulistnione. Liście całobrzegie, skrętoległe, wąskie, lancetowate, w górnej części łodygi gęste, rzadsze w dolnej. Liście prostopadle odstające od łodygi, jasnozielone, wygięte, ku górze zakończone białymi włoskami, które na końcach pędów tworzą białe pędzelki. Kłos zarodnionośny - sporofile (liście zarodnionośne) zebrane w żółtawobiałe kłosy powstające na długich szypułkach. Zarodniki koloru żółtego dojrzewają od lipca do września. Korzenie rozgałęzione wychodzące z pędów i mocujące je do podłoża na całej jego długości.

Borówka mieszaniec (Vaccinium intermedium), borówka czarna (Vaccinium Myrtillus), borówka brusznica zwana czerwoną (Vitis idaea). Vaccinium intermedium mieszaniec o cechach pośrednich pomiędzy gatunkami rodzicielskimi, bliższy z wyglądu borówce brusznicy (Vaccinium vitis-idaea). Borówka (Vaccinium) – rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Obejmuje ok. 450 do 500 gatunków. Rośliny te występują na półkuli północnej, głównie w strefie klimatu umiarkowanego chłodnego oraz na obszarach górskich Ameryki Południowej i południowej Azji, bardzo nieliczne gatunki obecne są także w Afryce i na Madagaskarze. Rosną na siedliskach kwaśnych, na torfowiskach i w lasach, gatunki tropikalne rozwijają się na pokrytych mszakami skałach i drzewach (jako epifity). We florze Polski rodzaj reprezentowany jest przez 5 gatunków: borówkę bagienną (Vaccinium uliginosum), brusznicę (Vaccinium vitis-idaea), czarną (Vaccinium myrtillus), halną (Vaccinium gaultherioides) i żurawinę błotną (Vaccinium oxycoccus). Owoce borówek są jadalne, przy czym w przypadku większości gatunków zbierane są ze stanu dzikiego (w tym borówki brusznicy i czarnej). Uprawiane są odmiany, często mieszańcowego pochodzenia, uzyskane z borówki wysokiej (Vaccinium corymbosum), a także żurawiny wielkoowocowej (Vaccinium macrocarpon). Owoce poza walorami smakowymi cenione są ze względu na właściwości antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Rośliny z tego rodzaju wykorzystywane są jako lecznicze, bywają uprawiane jako ozdobne (Vaccinium stamineum), z liści V. arctostaphylos w Turcji zaparzana jest herbata broussa (bursa), z liści borówki brusznicy wyrabiano żółty barwnik. Krzewinki i krzewy, rzadziej pnącza lub małe drzewa osiągające do 4 m wysokości. Pędy nagie lub owłosione, płożące, prosto wzniesione lub rozpościerające się. Liście zimozielone lub sezonowe. Pojedyncze, ogonkowe (czasem brak ogonka), często skórzaste, całobrzegie lub ząbkowane, czasem z podwiniętym brzegiem, za młodu często czerwone. Kwiaty wyrastają w kątach liści lub na szczytach pędów, pojedynczo lub zebrane w pęczki lub grona. Działki kielicha w liczbie 4 lub 5, zrośnięte u nasady. Płatki korony zrośnięte niemal na całej długości, z wolnymi końcami prosto wzniesionymi lub odgiętymi, białe, kremowe lub zielone, rzadko różowe do czerwonych. Korona ma kształt kulistawy, urnowaty do walcowatego. Pręciki w liczbie 8–10, schowane w koronie lub wystające ponad płatki, z pylnikami otwierającymi się porami. Zalążnia dolna z fałszywymi przegrodami dzielącymi ją na 8–10 pozornych komór, zawierającymi liczne zalążki. Szyjka słupka krótka, ścięta. Owoce niebieskoczarne i czerwone jagody, kształtu kulistego lub jajowatego. Zawierają od 2 do 40 nasion. Te drobne, jajowate, z łupiną twardą lub śluzowaciejącą.

Zimoziół północny, linnaea północna (Linnaea borealis) – gatunek rośliny z rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae), jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju zimoziół (Linnaea). Ulubiona roślina Karola Linneusza otrzymała nazwę naukową na jego cześć na jego własne życzenie. Zimoziół rośnie licznie w tundrze i tajdze, dalej na południu jako relikt glacjalny jest coraz rzadziej spotykany, na wielu obszarach przy południowej granicy zasięgu zagrożony, w niektórych krajach objęty jest ochroną prawną – w tym także w Polsce. Gatunek jest charakterystyczny ze względu na swe efektowne, delikatne kwiaty i bywa czasem uprawiany jako roślina ozdobna. Zimoziół jest rośliną pospolitą w strefie arktycznej i subarktycznej. Dalej na południe występuje jako relikt glacjalny. Najbardziej na południe wysunięte stanowiska znajdują się w górach. W Polsce zimoziół spotykany jest rzadko – przez kraj przebiega południowa granica zwartego zasięgu. Pełzająca krzewinka o wzroście klonalnym, z zimotrwałymi liśćmi i charakterystycznymi lejkowatymi kwiatami rosnącymi w parach. Łodygi cienkie, nitkowate (do 2–3 mm średnicy) pędy czołgające się po ziemi są ogruczolone i delikatnie owłosione. Osiągają zwykle do 1 m długości, wyjątkowo do 3–6 m. Z płożących pędów wyrastają łodygi wzniesione dwojakiego rodzaju – asymilacyjne i kwiatowe. Ulistnione łodygi asymilacyjne osiągają 4–6 cm wysokości. Łodygi kwiatonośne w dolnej części są ulistnione, w górnej na długiej szypule unoszą kwiaty na wysokość do 15 cm. Łodygi kwiatowe rozwijają się na około 1–2% ramet. Korzeń główny jest krótkotrwały. Z węzłów płożących pędów wyrastają korzenie przybyszowe sięgające na ok. 20 cm w głąb ziemi. Ulistnienie naprzeciwległe. Liście są zimotrwałe, okrągłe lub jajowate o długości 5-15 mm. Blaszka na brzegu w górnej części jest karbowana lub płytko ząbkowana, a na dole nagle ściągnięta w orzęsiony ogonek o długości 2-3 mm. Liście na górnej stronie są ciemnozielone, a na dolnej niebieskawozielone, nagie lub z pojedynczymi włoskami. Kwiaty zwisające, zebrane po 2, rzadziej pojedyncze lub w skupieniach po 3-4, wyrastają na wzniesionej, słabo owłosionej i ogruczolonej szypułce o długości 4–8 cm. Okwiat zróżnicowany jest na kielich i koronę. Wolne działki kielicha w liczbie 5 mają lancetowaty kształt, długość do 2 mm i są owłosione. Lejkowata korona ma długość 7-10 mm. Utworzona jest z 5 zrośniętych płatków, z zewnątrz nagich, o barwie od białej do jasnoróżowej, wewnątrz czerwono żyłkowanych i omszonych. Pojedynczy, krótszy od korony słupek ma nitkowatą szyjkę i główkowate, trójłatkowe znamię. Zalążnia jest dolna, 3-komorowa, przy czym tylko jedna komora z pojedynczym zalążkiem rozwija się w owoc. Zawarte w pozostałych komorach zalążki w liczbie od 2 do 7 nigdy się nie rozwijają. Cztery pręciki są dwusilne, z czego dwa dolne są dłuższe, ale wszystkie są krótsze od słupka. Owoc powstaje rzadko w postaci zwieszonej, jednonasiennej niełupki. Jest kulisty, żółty, o długości ok. 3 mm, wsparty dwoma ogruczolonymi podkwiatkami. Nasiono ma kształt jajowaty i długość ok. 1,5 mm.

Szakłak pospolity (Rhamnus cathartica) – gatunek krzewu lub drzewa należący do rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae). Występuje w Europie, Zachodniej Azji i Afryce Północnej. W Polsce jest pospolity na całym niżu, na pogórzu występuje rzadziej. Łodyga osiąga wysokość do 6 m. Ma gęste gałęzie z cierniami w rozgałęzieniach pędów, czym różni się od podobnego gatunku kruszyny pospolitej, nie posiadającej cierni. Liście eliptyczno-jajowate, zaostrzone, o długości 3–6 cm, przy szerokości 1,5–3 cm, z zaokrągloną podstawą, brzegiem równo piłkowane, delikatnie, krótko owłosione. Ogonki o długości ok. 1,5 cm, odstająco owłosione. Nerwy boczne mają zagięte ku szczytowi blaszki. Pączki wydłużone, spiczaste, przylegające do gałązek, brunatnoczerwone. Kwiaty drobne i niepozorne, żółtawozielone, wyrastają w pęczkach z kątów liści. Są 4-krotne, przedprątne, rozdzielnopłciowe lub obupłciowe. Owoce kuliste, czarne pestkowce.

Bez koralowy, dziki bez koralowy (Sambucus racemosa) – gatunek rośliny z rodziny piżmaczkowatych (Adoxaceae), dawniej także w bzowatych (Sambucaceae) lub przewiertniowatych (Caprifoliaceae). Jest szeroko rozprzestrzeniony w Azji, Europie i Ameryce Północnej. Na południu Polski jest rośliną pospolitą, w pozostałych częściach kraju występuje rzadziej. Małe drzewo lub krzew o wysokości do 5 metrów. Łodyga - kora pnia ciemnobrunatna, młodszych pędów jasnobrunatna. Wewnątrz pędów gąbczasty rdzeń o brunatnym kolorze. Ulistnienie naprzeciwległe. Liście bez przylistków, krótkoogonkowe, 5-7 listkowe, listki jajowatoeliptyczne i grubopiłkowane. Rozwijają się równocześnie z kwiatami. Kwiatostany kuliste w postaci wydłużonych wiech. Kwiaty drobne (średnicy 4 mm), najpierw zielonawe, później żółtawobiałe, przedsłupne lub równoczesne. Owoce kuliste, koralowoczerwone pestkowce, soczyste, niejadalne.

Berberys zwyczajny, b. pospolity (Berberis vulgaris) – gatunek krzewu należący do rodziny berberysowatych (Berberidaceae Juss.). Znany też jako: kwaśnica pospolita, kwaśniec. Występuje w stanie dzikim w Europie. W Skandynawii i na Wyspach Brytyjskich gatunek zadomowiony. W południowych i środkowych Niemczech występuje rzadko i w rozproszeniu. Krzew o wysokości do 3 m z kanciastymi gałązkami i trójdzielnymi cierniami. Liście delikatnie kolczasto ząbkowane, odwrotnie jajowate do podłużno-eliptycznych, o długości od 3 do 6 cm, stojące w pęczkach na krótkopędach. Kwiaty pachnące, żółte z trzema płatkami korony wykształconymi jak działki kielicha i z sześcioma miodnikami wyglądającymi jak płatki korony, zebrane w zwisające grona o długości do 5 cm. Owoc jajowaty, podłużny albo cylindryczny, jest wielonasienną, lśniąco czerwoną jagodą, kwaskowatą w smaku, dość twardą. Kwitnie w maju i czerwcu. Kwiaty równoczesne, zapylane przez owady lub samopylne. Nasiona dojrzewają we wrześniu i w październiku, rozsiewane są przez zwierzęta. Rośnie na słonecznych wzgórzach, w zaroślach, w świetlistych lasach liściastych i iglastych. Chętnie na żyznych i wapiennych glebach gliniastych.

Wśród lasów przeważają lasy sosnowe, ale większe drzewostany tworzą również olchy, brzozy, dęby, buki i jesiony.
W szerszej okolicy Gola Wąsoska, Dochowa (Gahle, Duchen), gdzie niziny przechodzą w falisty krajobraz, którego wzgórza pokryte są raczej żwirem i gliną niż piaskiem, roślinność nabiera innego charakteru. Pojawia się tu głóg, a rozległe obszary porośnięte są szałwią i żarnowcem, które w okresie kwitnienia nadają krajobrazowi niebieskie lub żółte zabarwienie widoczne z daleka. Wężymord stepowy - Scorzonera purpurea jest rzadką rośliną, która wzbogaca florę tych wzgórz.

Wężymord stepowy (Scorzonera purpurea) – gatunek rośliny wieloletniej, należący do rodziny astrowatych. W Polsce jest rośliną rzadką, występuje wyłącznie na niżu, częściej w południowej części kraju, na północy wyłącznie wzdłuż Odry i Wisły. Łodyga wzniesiona, delikatnie wełnisto owłosiona i przeważnie nierozgałęziająca się. Najczęściej ma wysokość 30–50 cm. Kłącze gęsto rozgałęziające się. Liczne liście odziomkowe, oprócz nich nieliczne i rzadko wyrastające liście łodygowe. Wszystkie są równowąskie, ostro zakończone i rynienkowate, spodem szare i delikatnie owłosione. Nasadą obejmują łodygę i mają prawie równoległą nerwację. Kwiaty - na jednej łodydze wyrasta z kątów liści na długiej i wzniesionej szypułce 1–5 koszyczków. Ich okrywa jest dwukrotnie krótsza od całego koszyczka i w dolnej części wełnisto owłosiona. Składa się z kilku warstw dachówkowato zachodzących na siebie i tępo zakończonych listków o jajowatym kształcie. Wszystkie kwiaty w koszyczku są języczkowe. Mają różowy kolor, a ich języczki są dwukrotnie dłuższe od rurki. Puch kielichowy złożony z więcej niż 2 rzędów poplątanych włosów. Szyjka korzenia okryta jest grubą warstwą obumarłych liści. Porasta suche, trawiaste zbocza, murawy, rzadkie zarośla. Preferuje ciepłe miejsca. Pachnące wanilią kwiaty zapylane są przez owady. Roślina kwitnie od maja do lipca.

Stawy i strumienie zamieszkują m.in. żabienica strzałkowata, białe i żółte lilie wodne, alga ramienica włosista - Chara crinita, a w niektórych latach euglena czerwona - Englena sanguinea.

Żabienica (Baldellia Parl.) – rodzaj roślin z rodziny żabieńcowatych (Alismataceae). W większości ujęć systematycznych rodzaj uznawany jest za monotypowy z jednym (zarazem typowym) gatunkiem – żabienicą jaskrowatą (Baldellia ranunculoides Parl.). Żabienica jaskrowata (Baldellia ranunculoides Parl.) – gatunek błotnopączkowych lub skrytopączkowych roślin zielnych z rodziny żabieńcowatych (Alismataceae), pochodzący z Europy i krajów basenu Morza Śródziemnego, naturalizowany na Azorach. W Polsce rodzimy, wymierający, znajdowany był na Wolinie. Roślina podawana była w 1966 w postaci pojedynczo rosnących roślin w jeziorze Wisełka, ale od wielu lat stanowisko to nie zostało odnalezione. Rośliny tego gatunku zasiedlają wilgotne miejsca obok potoków, stawów i jezior, a także rowy na torfowiskach. Roślina zmienna, o wysokości przeważnie od 5 do 20 cm, a według niektórych autorów od 20 do 60 cm. W Polsce kwitnie od lipca do października. Gatunek charakterystyczny związku Hydrocotylo-Baldelion. Liście długoogonkowe, o blaszce lancetowatej do równowąsko-lancetowatej, o długości do 10 cm, o ostrym wierzchołku i nasadzie wąsko zbiegającej się do ogonka liściowego. Łodyga zwykle wzniesiona, niekiedy płożąca, wówczas ukorzeniająca się i tworząca w międzywęźlach kępki liści i pojedyncze kwiaty obupłciowe. Płatki korony białe lub jasnoróżowe, o długości 7–10 mm. Szypułki różnej długości, do 10 cm. Podsadki małe. Owocami są jajowate niełupki o średnicy 2–3,5 mm, zakrzywione, żeberkowane. Wieloletnie rośliny z krótkim lub węzłowatym kłączem. System korzeniowy dobrze rozwinięty. Rosną w toni wodnej, na brzegach zbiorników wodnych, płyciznach i ilastych miejscach. U gatunków zanurzonych w wodzie liście podwodne wstęgowate, ale niekiedy ogonkowe. Blaszka liściowa nieduża eliptyczna lub sercowata, pływa na powierzchni wody. U ziemno-wodnych roślin rozwija się trzy rodzaje liści. Podwodne – bezogonkowe wstęgowate. Pływające – na długich ogonkach jajowate, sercowate lub strzałkowate. Wyrastające nad powierzchnie wody – ze sztywnymi ogonkami, blaszka liściowa przeważnie strzałkowata lub łopatkowata. Ilość liści zależy od głębokości, na jakiej rośnie roślina. Czasami liście pływające mogą nie występować, a roślina wypuszcza wtedy podziemne rozłogi, które dają początek nowym roślinom. W klimacie umiarkowanym przeważnie po zimowaniu. Kwiatostan submersyjnych strzałek wznosi się na długiej łodyżce ponad powierzchnię wody. W kwiatostanie występują kwiaty męskie jak i żeńskie. Mimo iż upraw ich jest łatwa nie są jednak dość cenione przez akwarystów, gdyż mają mniej atrakcyjny wygląd. Pochodzą przeważnie z obu Ameryk. W akwariach uprawiane są gatunki małe i średnie, większe można hodować w paludariach. Temperatura i skład chemiczny wody (poza tym, że nie powinna być zbyt miękka) nie odgrywają większej roli w uprawie. Strzałki wymagają oświetlenia średniego do silnego. Jako podłoże stosujemy – aby uniknąć zbyt silnego wzrostu – najlepiej nie płukany piasek lub drobny żwirek do którego dodajemy kawałeczki zwietrzałej gliny. Podłoże powinno być dość grube. Rozmnaża się je praktycznie poprzez wyrastające obficie rozłogi. Można je rozmnażać tez z nasion. Strzałka wodna (Sagittaria sagittifolia) – gatunek byliny, należący do rodziny żabieńcowatych (Alismataceae). Występuje powszechnie w płytkich zbiornikach wodnych śródlądowych, prawie na całej Ziemi, przede wszystkim w Europie i Azji. W Polsce często spotykana na niżu. Pęd w większości pod wodą, długości od 20 do 100 cm. Łodyga wyrasta z bulwy zakorzenionej w dnie zbiornika wodnego, z której wyrastają także rozłogi. Liście występują trzy rodzaje (heterofilia): podwodne – długie o kształcie wstęgowatym; nawodne – jajowate oraz wyrastające z łodygi nad powierzchnią wody liście o kształcie strzałkowatym. Kwiaty białe są zebrane w wiechę. Kwitnienie następuje na przełomie maja i czerwca. Nasiona wielkości ok. 1 mm. Hydrofit występujący przeważnie w wodach stojących. Roślina ozdobna stosowana do nasadzeń w oczkach wodnych.

Grzybienie białe i zółte (Nymphaea alba), zwyczajowo nazywane także nenufarem lub lilią wodną – gatunek byliny z rodziny grzybieniowatych (Nymphaeaceae). Jeden z około 50 gatunków z rodzaju grzybienie Nymphaea. Typ nomenklatoryczny dla rodzaju. Ze względu na efektowne, duże kwiaty pływające na powierzchni wody gatunek ten rozpowszechniony jest w uprawie, zwłaszcza w postaci odmian barwnie kwitnących. Jest to także roślina lecznicza, a dawniej także barwierska. W wielu krajach gatunek z powodu zagrożenia naturalnych stanowisk objęty został ochroną prawną, w tym także chroniony jest w Polsce. W stanie dzikim występuje w niemal całej Europie aż po Ural i dalej do okolic Czelabińska, na Kaukazie, na Bliskim Wschodzie po Izrael na południu i Iran oraz Kaszmir na wschodzie. Obecny na wyspach Morza Śródziemnego oraz w pasie wybrzeża Afryki północnej. Uprawiany w innych częściach świata o klimacie umiarkowanym, zdziczały w Australii i Nowej Zelandii. W Polsce pospolity na niżu w naturze, nierzadki także w uprawie; w stawach i oczkach wodnych. W górach jest rzadki. W Sudetach i na Pogórzu Karpackim występuje tylko na pojedynczych stanowiskach, w Karpatach jedyne jego stanowisko zachowało się koło Czarnego Dunajca w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej i jest to najwyżej w Polsce położone jego stanowisko (652 m n.p.m.). Roślina wodna, o grubych, walcowatych kłączach. Liście i kwiaty unoszą się na wodzie. Liście z długim ogonkiem (w zależności od głębokości wody nawet do 2,5 m), pływające na powierzchni wody. Unoszą się na powierzchni dzięki licznym komorom powietrznym w blaszce liściowej i ogonku oraz za sprawą śluzu wydzielanego przez włoski gęsto pokrywające spód liścia. Śluz ten chroni też liść przed wysychaniem. Liście są skórzaste, duże (do 30 cm średnicy), u nasady głęboko wycięte. Klapy u nasady liścia niemal zawsze są rozchylone. Żyłki drugiego rzędu połączone ze sobą przy brzegu liścia (cecha dobrze widoczna od spodu). Z wierzchu liście są zielone i pokryte woskiem, od dołu mają kolor fioletowy. Młode rośliny, przed rozwinięciem liści pływających, wykształcają delikatne, bladozielone liście o blaszce zwiniętej. Kwiaty na długich szypułkach, pływające, białe, duże – do 12 cm (rzadko, u odmian uprawnych do 20 cm) średnicy (największe kwiaty wśród roślin dziko występujących w Polsce). Pozbawione są miodników. Kielich jest czterodziałkowy, z działkami od zewnątrz zielonkawymi, od wewnątrz białymi. Płatki korony liczne (do 20), dłuższe od kielicha, ułożone spiralnie i stopniowo przechodzące w liczne pręciki. Pręciki są prawie do połowy swojej długości zrośnięte z zalążnią, mają nitki różnej długości, a ich liczba może dojść do 125. Nitki nawet najbardziej wewnętrznych pręcików nie szersze od pylników. Znamię pojedynczego słupka jest żółte, płaskie, zbudowane z 8-25 promieni. Roślina kwitnie od czerwca do października. Kwiaty otwierają się tylko za dnia (minimalna temperatura konieczna do kwitnienia to 18 °C[4]) i są zapylane przez owady, choć występuje też samopylność. Mają delikatny, łagodny zapach i trwałość 3-4 dni. Po przekwitnięciu szypułka kwiatowa skręca się spiralnie wciągając kształtujący się owoc pod powierzchnię wody.

Ramienica (Chara) – rodzaj glonów, jeden z pierwszych naukowo opisanych przez Linneusza, a niedługo potem przez innych przyrodników, w tym Jana Kluka, przy czym rodzaj z podziałem na gatunki, opisywał jeszcze przed Linneuszem, w 1719 r. Sébastien Vaillant, podczas gdy inni ówcześni przyrodnicy uznawali go za przedstawiciela skrzypów. Nazwa ramienice w polskiej literaturze stosowana jest do taksonów o różnej randze – od rodzaju Chara, do gromady Charophyta (choć w tym wypadku tylko wyjątkowo dla przedstawicieli innych taksonów niż ramienice właściwe). Makroglon o różnej wielkości – od kilku centymetrów do mniej więcej metra, przy czym niektóre gatunki mogą osiągać większe rozmiary, o rozgałęzionej plesze zbudowanej z nibyłodyg, nibyliści i drobniejszych elementów (nibylistki, kolce, przylistki, wielokomórkowe, nitkowate ryzoidy, plemnie, lęgnie, bulwki). Ogólny pokrój przypomina skrzypy. Plecha od zielonej do czerwonawej, często słabiej lub silniej inkrustowana węglanem wapnia, przez co krucha i wpadająca w odcienie szarości. Nibyłodyga zbudowana jest z węzłów i międzywęźli. Międzywęźla zbudowane są z komórek rdzenia i okorowania. Z węzłów wyrasta 6–16 nibyliści tworzących okółek, a z kątów nibyliści kolejne nibyłodygi. Pod okółkiem nibyliści wyrastają dwa (rzadko jeden lub trzy) okółki przylistków. Nibyliście są podobnie jak nibyłodygi podzielone na węzły i międzywęźla, przy czym co najmniej jeden ostatni segment nibyliścia nie jest okorowany (czasem wszystkie segmenty). Z węzłów nibyliści wyrastają jednokomórkowe nibylistki, często podobne do przylistków i kolców, przy czym wyrastające od strony nibyłodygi (wewnętrzne) są zwykle wyraźniejsze od zewnętrznych. Podobnie często większe są nibylistki na nibyliściach płodnych (niosących gametangia). Nibyliście w rodzaju Chara są nierozgałęzione, co wyróżnia go spośród innych rodzajów. Gametangia osadzone w kątach nibyliści. Rośliny dwupienne lub jednopienne. Okorowanie wurzędowe lub trzyrzędowe. Czasem niezupełne, wyjątkowo brak (u Ch. braunii). Plemnie wielokomórkowe (plemniostany). Ściany zbudowane z 8 tarczowatych, trójkątnych komórek. Przytwierdzone kolejną komórką do plechy. Od tarczowatych komórek do wnętrza odchodzą trzoneczki (manumbrium) z komórką główkową, z której wyrastają kolejne komórki zakończone wielokomórkowymi nićmi wytwarzającymi plemniki. Pojedyncze, rzadko w parach. W węzłach nibyliści. Zwykle w miarę kuliste. Początkowo zielone, wraz z dojrzewaniem czerwienieją (mogą stać się też pomarańczowe). Zwykle mniejsze od lęgni, ale może to być znaczna dysproporcja lub niewielka różnica. Dojrzałe często widoczne gołym okiem. U gatunków jednopiennych poniżej lęgni. Plemniki dwuwiciowe. Dojrzewają równocześnie z lęgniami lub wcześniej. Lęgnie pojedyncze, rzadko w parach. W węzłach nibyliści. Początkowo zielone, wraz z dojrzewaniem pomarańczowieją lub brązowieją. Mniej więcej elipsoidalne. Okorowane przez pięć komórek helikalnie otaczających komórek. Na ich szczycie jest 5 kolejnych komórek (co jest cechą diagnostyczną podrodziny Charoideae) tworzących koronkę, która w trakcie dojrzewania może odpaść. Zawierają pojedynczą komórkę jajową. Oospory brązowe do czarnych.

Euglena sanguinea to gatunek z rodzaju Euglena. Czerwony kolor wynika z obecności astaksantyny, a komórki mogą być wystarczająco liczne, aby zabarwić wodę na czerwono. Pigment służy do ochrony chloroplastów przed zbyt intensywnym światłem, ale wraz ze zmianą poziomu światła komórki mogą przybrać zielony kolor, gdy czerwony pigment zostanie przeniesiony do środka komórek. Wiadomo, że Euglena sanguinea wytwarza silną euglenoficynę z ictiotoksyną. Euglena, klejnotka (Euglena Ehr. 1830) – rodzaj jednokomórkowych euglenin z rodziny Euglenaceae. Gatunkiem typowym jest euglena zielona (E. viridis). W dawnych systemach taksonomicznych uwzględniających jedynie podział na rośliny i zwierzęta wraz z innymi przedstawicielami tej grupy umieszczana w obu tych królestwach jako glon lub pierwotniak. Kształt komórki wrzecionowaty, czasem nieco spłaszczony. Długość ciała 20–500 μm. Chloroplasty o różnej liczbie i kształcie. Oprócz chlorofilu a i b zawierają karoten, astaksantynę, anteraksantynę, diadinoksantynę i neoksantynę. Pirenoidy o różnym kształcie, nie zawsze obecne. Peryplast (pellikula) helikalnie otaczający komórkę z brodawkami wydzielającymi śluz okrywający ciało. Z wiekiem pojawiają się brązowe plamy lipidowe. Większość gatunków zdolna do metabolii. Podobnie jak inni przedstawiciele rodziny Euglenaceae ma jedną wić znacznie dłuższą od drugiej, niewychodzącej z gardzieli. Nić lokomotoryczna grubsza i pokryta rzędem mastygonem. Plamka oczna pomarańczowoczerwona. Wszystkie gatunki są fototaktyczne. Niezdolna do fagocytozy. Zdolna do fotosyntezy, a niektóre gatunki również do saprotrofii. Odżywia się auksotroficznie. W ciemności chloroplasty mogą blaknąć i odwracalnie przekształcać się w proplastydy. Substancją zapasową jest paramylon. Podczas mitozy mikrotubule znajdują się wyłącznie w nukleoplazmie. Kinetochory drobne. Niektóre gatunki zdolne do tworzenia form palmelloidalnych lub cyst. Gatunki z rodzaju Euglena występują na całym świecie, głównie w drobnych zbiornikach słodkowodnych. Znosząc dość duże zanieczyszczenie materią organiczną (są wskaźnikami mezo- lub polisaprobowości), mogą występować na siedliskach synantropijnych, jak rowy, kałuże czy stawy, a także w wodach dystroficznych, w tym polihumusowych, wykazując właściwości acydofilne. Występują też w wodach słonawych, natomiast w morzach są rzadkie (np. E. carterae). Czasem dają zakwity: zielone (E. viridis) lub czerwone Euglena sanguinea, a także zmieniające barwę w zależności od warunków, na skutek przemieszczania się hematochromu. Jednym z częściej badanych gatunków jest Euglena gracilis.

Fauna naszego regionu jest ściśle związana z florą, a jej charakter jest szczególnie widoczny w świecie owadów. Na przykład w lesie koło Bukowca (Buchwerder) znaleziono kilka lat temu motyla rojnika morfeusza - Cyclopides morpheus, który był nowością na Śląsku i w Poznaniu.

Rojnik morfeusz (Heteropterus morpheus) - motyl dzienny z rodziny powszelatkowatych (Hesperiidae). Rozpiętość skrzydeł 3-4 cm, szara gąsienica, specyficzny wzór na skrzydłach, jedno pokolenie na rok. Pożywienie - różne trawy. Występuje od południa Skandynawii do Basenu Morza Śródziemnego.

dr Ernst Benner

Tłumaczenie i oprawa graficzna TP.
Opisy i garfiki pochodzą z Wikipedii.